Een klokkenluider is iemand die vermoedens heeft van misstanden bij een organisatie of bedrijf, en daarvan melding maakt. Op 18 februari 2023 is de Wet bescherming klokkenluiders (Wbk) in werking getreden, die de Wet Huis voor klokkenluiders vervangt. Voor veel werkgevers betekent dit dat zij een interne meldprocedure voor (vermoedens van) misstanden moeten opzetten, of hun bestaande procedure moeten aanpassen aan de nieuwe wet.
Op deze pagina
- wat is klokkenluiden?
- wet bescherming klokkenluiders (wbk)
- interne meldregeling
- rechten van de klokkenluider
- gratis rechtsbijstand of mediation
wat is klokkenluiden?
Klokkenluiden is het melden van misstanden in een bedrijf of organisatie. De melding moet betrekking hebben op een misstand met een maatschappelijk belang. Meestal gaat de situatie meerdere mensen aan, komt de misstand regelmatig voor en kunnen de gevolgen ernstig zijn. Ook kan er sprake zijn van:
-
een overtreding van de wet
-
gevaar voor de volksgezondheid
-
gevaar voor de veiligheid van personen
-
gevaar voor de aantasting van het milieu
-
gevaar voor het goed functioneren van de organisatie door onbehoorlijk handelen of nalaten.
Iemand kan een melding doen als hij zelf heeft meegemaakt (of bewijs heeft van het feit) dat er iets mis is. Hij moet wel een werkrelatie met het bedrijf in kwestie hebben. Dat wil zeggen dat hij:
-
in dienst is (geweest) bij de organisatie waar de situatie zich voordoet
-
daar bijvoorbeeld als zzp'er, uitzendkracht, stagiair of vrijwilliger werkt of heeft gewerkt
-
via zijn eigen werk direct te maken heeft met de organisatie waar de situatie zich voordoet.
wet bescherming klokkenluiders (wbk)
Het melden van misstanden kan grote gevolgen hebben voor de klokkenluider. Om klokkenluiders te beschermen is er wetgeving, waarin ook voorschriften voor werkgevers staan, zoals het maken van een klokkenluidersregeling. Op 18 februari 2023 is de Wet bescherming klokkenluiders in werking getreden. De nieuwe wet is een implementatie van een Europese Richtlijn en vervangt de Wet Huis voor klokkenluiders. Voor veel werkgevers betekent dit dat zij per die datum een interne meldprocedure voor (vermoedens van) misstanden moesten opzetten, of hun bestaande procedure moesten aanpassen aan de nieuwe wet. Werkgevers in de private sector met 50 tot 249 werknemers kregen nog even de tijd, maar ook zij moeten sinds 17 december 2023 aan de nieuwe eisen voldoen.
De Wbk heeft het volgende veranderd:
- naast werknemers en ambtenaren worden ook vrijwilligers (die een vergoeding krijgen), stagiairs, zzp’ers, (onder)aannemers, aandeelhouders en sollicitanten door de nieuwe richtlijn beschermd. Zij kunnen voortaan ook een melding doen bij het Huis voor Klokkenluiders
- ook mensen die melders helpen, zoals vertrouwenspersonen, familieleden en vakbondsvertegenwoordigers, worden beschermd door de richtlijn
- klokkenluiders kunnen rechtstreeks extern (buiten de eigen organisatie) melding doen van een misstand. Voorheen gold de verplichting om eerst intern een melding te doen
- de definitie misstand is uitgebreid en omvat nu ook schending van inbreuken op het recht van de Europese Unie, dreigende misstanden en (dreigende) schending van interne regels van de werkgever
- de eisen waaraan de interne meldprocedures moeten voldoen zijn aangescherpt
- de bewijslast is verschoven. De werkgever moet aantonen dat een benadeling van de melder geen verband houdt met de melding. Voorheen moest de klokkenluider zelf aantonen dat hij werd benadeeld vanwege de melding.
Kijk op Wetbeschermingklokkenluiders.nl en Huisvoorklokkenluiders.nl voor meer informatie.
interne meldregeling
Heb je minimaal vijftig medewerkers, dan ben je wettelijk verplicht om een klokkenluidersregeling ofwel interne meldregeling te hebben. Het gaat hierbij niet alleen om medewerkers met een dienstverband, maar om iedereen die voor jou werkzaam is - dus ook: oproepkrachten, uitzendkrachten, gedetacheerden, (onder)aannemers, zzp’ers en stagiairs. In de meldregeling moet in ieder geval staan:
-
wanneer er sprake is van een misstand (met als uitgangspunt de wettelijke definitie daarvan)
-
hoe en bij wie in het bedrijf de klokkenluider de misstand moet melden
-
hoe de melding vervolgens wordt behandeld (de procedure)
-
dat de melding vertrouwelijk wordt behandeld als de melder aangeeft dat hij dat wil
-
dat de werknemer een adviseur in vertrouwen mag nemen om advies in te winnen.
De ondernemingsraad, personeelsvertegenwoordiging of - als deze er niet zijn - de meerderheid van de medewerkers hebben instemmingsrecht op de interne meldregeling.
Met de invoering van de Wet bescherming klokkenluiders (Wbk) zijn werkgevers nog steeds verplicht een meldregeling te hebben. Omdat er in de Wbk nadere eisen zijn gespecificeerd, moeten veel werkgevers hun bestaande interne meldprocedure op bepaalde punten aanpassen. Het gaat bijvoorbeeld om:
- het begrip 'werknemer' en de definitie van 'misstand'
- op welke manier een melding kan worden gedaan
- de termijn waarbinnen de melder een ontvangstbevestiging moet krijgen (zeven dagen)
- de termijn waarbinnen de melder moet worden geïnformeerd over de beoordeling en eventuele opvolging van de melding (binnen drie maanden)
- hoe de melding kan worden gedaan (zowel schriftelijk als mondeling)
- op welke manier een anonieme melding of een externe melding kan worden gedaan
- dat er een speciaal register voor het registreren van meldingen is.
Op Huisvoorklokkenluiders.nl is een brochure te downloaden waarin staat welke organisaties een meldregeling moeten hebben en wat zij hier minimaal in moeten opnemen.
rechten van de klokkenluider
Een klokkenluider kan bij het Huis voor Klokkenluiders terecht voor hulp en informatie over de wijze waarop hij een misstand kan melden.
Een werkgever mag de klokkenluider niet ontslaan of op andere wijze benadelen tijdens het onderzoek en na de uitkomst daarvan. De klokkenluider moet dan wel te goeder trouw zijn en zorgvuldig hebben gehandeld.
Als de medewerker van mening is dat hij is benadeeld door de werkgever vanwege de melding, kan hij een verzoek indienen voor een onderzoek. Dit kan ook als er niets wordt gedaan met de interne melding.
In geval van een onderzoek is de werkgever verplicht inlichtingen te geven en ook inzage te geven in de stukken die nodig zijn voor het onderzoek.
gratis rechtsbijstand of mediation
Vanaf 1 februari 2024 krijgen klokkenluiders, betrokken derden en bijstaanders gratis rechtsbijstand of mediation volgens de Subsidieregeling rechtsbijstand en mediation Wet bescherming klokkenluiders.
Het doel van de nieuwe regeling is om (potentiële) melders te ondersteunen bij het afdwingen van hun rechtsbescherming. Wie gebruik wil maken van de regeling, kan terecht bij het Huis voor klokkenluiders. De afdeling advies beoordeelt of sprake is van een redelijk vermoeden van een maatschappelijke misstand zoals bedoeld in de Wet bescherming klokkenluiders. Concludeert de afdeling vervolgens dat juridische ondersteuning nodig is, dan geeft ze een verwijzingsbrief af voor gesubsidieerde rechtsbijstand en/of mediation. Daarmee kan diegene zich bij de Raad voor Rechtsbijstand melden voor gesubsidieerde rechtsbijstand door een advocaat en/of een mediator. De regeling beoogt meer mensen aan te moedigen maatschappelijke misstanden aan te kaarten.
